Јун 20, 2025
Азното на организацијата
Златото на Карев: Скриената мрежа на слободата во Осоговието
Во годините по Илинденското востание, кога Македонија остана осамена пред суровата рака на османлиската војска, група револуционери – комити и социјалисти – не се откажаа од идејата за слобода. Меѓу нив, Никола Карев, учител од Крушево, беше не само симбол, туку водач на нов пат – социјално-револуционерен, но и морално втемелен.
Во пролетта 1905 година, од Париз, преку мрежи на левичарски француски интелектуалци и социјалисти од Софија, доаѓа тајна парична помош, во облик на златни наполеони – симболи на француската револуционерна поддршка. Таа помош, според договорот на Карев со Павел Шатев, Димитар Влахов, Јане Сандански и Јордан Пиперката, била наменета за реорганизација на четите, издавање летоци и набавка на оружје.
Но опасноста била голема – турските потери, внатрешните предавства и фракциските конфликти. Затоа, според кажувањата, златото било поделено на 12 делови, секој доверен на четите по ревири.
🔥 Локации на скриеното азно
- Кај Лесновскиот Манастир – “Каменот со крст и пет линии”
Под еден огромен камен со врежан крст и пет радијални линии, на падината под манастирот Св. Гаврил Лесновски, под глогово дрво, во дупка обложена со цигли и смола, била закопана половина платнена торба со 100 наполеони. Знакот: крст со мала полумесечина од десната страна, а под каменот – остатоци од метален предмет (кандило).
- Рајчани – “Каревовото дрво”
Стара бела топола со „рана“ во кората, оформена како буквата К, служела како маркер. Под коренот, во дрвен ковчег со две метални рачки, стоеле 3 реда златници. Овој дел му бил доверен на војводата Панче Ѓорѓиев, активен во Пробиштипско, верен соработник на Карев.
Кањон на Злетовска река, Атар на село Рајчани каде што е убиен во заседа Никола Карев при транспорт на донацијата.
- Голак – “Каменот на три сенки” .
Меѓу трите камени карпи кај врвот на Голак, каде сонцето остава „три сенки“ само во јуни, во мала пештера, скриена со суво гранје, била чувана во кожна вреќа партија наменета за четата на војводата Георги Поп Христов.
- Калиманци – “Рамната карпа со жлеб”
На патот меѓу Калиманци и Оризари, камен со уметнат жлеб, како канал, служел како дренажа. Под него, во метална кутија обложена со слама, стоела скриена серија на француски златници за четата на Јане Сандански во источниот реон.
- Берово – “Печката на тивок огин”
Во напуштена колиба, под т.н. „печка на тивок огин“ – цигларска изградба без оџак – се криела торба со пари за Малешевската чета на Ѓорѓи Урдов. Во близина бил врежан симбол: три точки во форма на триаголник (т.н. „оком на Слободата“).
👤 Познати комити и соработници на Карев од Источна Македонија:
Име Област на делување Поврзаност со Карев
Панче Ѓорѓиев Пробиштипско, Злетовско Блиски идеолошки
Георги Поп Христов Осоговие Дел од Каревова мрежа
Јордан Пиперката Пехчевско, Виница Блиски соработници
Ѓорѓи Урдов Берово, Малешево Член на левичарската струја
Атанас Бабата Кратовско Воено поврзан со Карев
Павел Шатев Кратово, Софија Идеен и дипломатски соработник
Димитар Влахов Широк фронт Вклучен во координацијата
Јане Сандански Пирински дел Индиректна логистика за помошта
🗝️ Начин на пронаоѓање (шифри и симболи)
Крст + точка: Најчесто означува југозападна насока од маркерот (камен/дрво).
Триаголник од точки: Обично значи „види под земја на три чекора“.
Буквата К или С врежана: Карев или Слободен човек – места каде Карев престојувал.
Два камена поставени како врата: означуваат влез во скривница.
Плоснат камен со жлеб/крст: Често капак на скриена комора.
📌 Во многу случаи, местата биле поврзани со астрономски или верски дати – летен сонцестој, денот на Св. Илија или Благовештение – кога маркерите фрлаат специфична сенка.
📜 Крајна судбина на златото?
Многу од скривалиштата останале недопрени, особено по убиството на Карев и конфликтите во ВМОРО. Дел од златото можеби било пренаменето за други цели, но дел, според локални сведоштва, останало закопано, заборавено или чека своја нова револуција.
🔚 Епилог
Не е важно само дали златото се пронајде, туку дали идејата за слобода, завиткана во платно, закопана под камен и заштитена со крст, ќе се одгатне и разбере. Затоа што вистинското злато на Карев не било во наполеоните – туку во луѓето што чекореле со него низ планините на Источна Македонија.
